Terug naar 75 jaar geleden...
Vanavond, op 4 mei, staan we twee minuten stil. Morgen 75 jaar geleden, werd Nederland officieel bevrijd. De stad waarin we nu rijden verwoest achterlatend. Een RET tramconducteur hield tijdens de oorlog een dagboek bij. Terug naar toen...
Tramconducteur Hendrik Bloemendaal hield tijdens de oorlog een dagboek bij (ook te vinden in het boek: Anderhalve eeuw Rotterdam en openbaar vervoer, van Maurits van den Toorn) hieronder enkele fragmenten:
27 Januari 1942
Bij iedere halte staan drommen menschen te wachten en als er dan dikwijls pas na een half uur of nog langer een tram komt is hij vol, veel voller dan een blik sardientjes, toch wordt hij bestormd en hierbij gebeuren meermalen ernstige ongelukken. (…) Het vorst even zo vroolijk 10 graden. De sneeuw ligt in enorme bergen op de rand van de trottoirs. Vanmorgen maakte ik een ritje van 2½ uur van Molenlaan naar Spangen. Iedereen komt doorlopend te laat op z’n werk maar dat schijnt niet te geven. Toch ben ik vandaag 16½ uur in de weer geweest met 2 uur onderbreking.
Gebrek aan materiaal en werklieden
26 Mei 1942
De herbouw van Rotterdam schiet anders maar slecht op. Alleen bij de Goudsche Singel zijn een stuk of vier straatjes ontstaan met misschien honderd woningen. Er is geen materiaal genoeg en er gaan zoveel werklieden naar Duitschland dat ook daar wel gauw gebrek aan zal zijn.
12 April 1943
We rijden weer tot Spangen over de Schiedamscheweg. Het is raar weer dezelfde ravage als in de meidagen te zien. Van Marconiplein tot Wattierstraat is de Sch.weg aan beide zijden totaal verwoest. (...). er worden ook nog steeds resten van menschen geborgen. ook nu weer dat onbestemde gevoel of er een stuk uit je geheugen aan de haal is want ieder stoepje, ieder steentje was je als hetware bekend en nu zoek maar steeds naar een bekend ding. Af en toe vind je zo'n aanknopingspunt in een naambord of een stuk gevel. Alleen als je je oogen sluit weet je weer precies hoe het eruit zag. Maar met je oogen dicht kom je niet ver, dus zullen we verder moeten leven.
(400 mensen kwamen om bij dit vergeten bombardement op 31 maart 1943, waaronder twee RET personeelsleden. Ook gingen er drie trams verloren)
Geruchten over bevrijding
September 1944
De spanning stijgt, de laatste geruchten (en die zijn voor 99, ½ % onwaar) vermelden dat de Amerikanen bij de Moerdijk zijn en dat de brug is opgeblazen. Ik vermeld al die onzin alleen maar om de stemming te tekenen.
16 Januari 1945
In de remise is nu ook geen verwarming meer. Ik zou werkelijk niet weten wat erger is, dat doorlopend gebrek aan warmte of die oneindige hongersnood. Hoe lang kunnen we dat eigenlijk uithouden? Niemand is in staat om zich erg in te spannen. Iedereen loopt maar wat de lanterfanten.
11 Juni 1945
En dus ben ik vandaag weer conducteur geworden. (…) Ik heb nog niet gereden want alles is nog ontregeld. De wagens zijn allemaal incompleet, al het hout is er uit verdwenen en er zijn geen crickhouten, vlakjes en plankjes meer, de batterijen voor de seininrichtingen zijn gegapt, de sloten verroest enz enz. Ook de tarievenkwestie is maar half geregeld. Zoodat we er maar een beetje op los knoeien. Zo is het is niet bekend of een Canadeesche soldaat voor niets mee mag rijden. Ik zeg maar zo, wat de Moffen aan voorrechten genoten mogen de Canadezen zeker hebben. Er wordt door het bedrijf soep verstrekt voor 7,5 ct per portie van ½ liter.
Stille stad
Vanavond staan we om 20:00 uur twee minuten stil in een toch al stille stad. We herdenken en eren iedereen die voor onze stad en onze vrijheid heeft gestreden. Niet op z'n minst onze collega's van destijds. De stad bloeide destijds weer op, dankzij de Rotterdamse mentaliteit: hard werken en schouders eronder. Ook voor nu weer toepasselijk.
Credit foto: met dank aan Stichting RoMeo